Miejsko-wiejska gmina położona jest województwie pomorskim w powiecie starogardzkim (region Kociewie). Niemiecka nazwa miasta „Schöneck” pochodzi od słów „schön” – piękny i „ecke” – kąt, oddając w pełni walory turystyczno-krajobrazowe gminy, położonej w najbardziej malowniczym zakątku Pojezierza Kociewskiego na łagodnie opadającym w kierunku południowym wzgórzu morenowym, które oplata meandrująca rzeka Wietcisa – największy dopływ Wierzycy.

Pierwsze wzmianki o Skarszewach pochodzą z 1198 roku. Wówczas to w dokumencie księcia pomorskiego Grzymisława wymienione zostały wsie podarowane przez księcia Zakonowi św. Jana Jerozolimskiego (Joannici), wśród których pojawia się utożsamiana przez niektórych badaczy ze Skarszewami wieś Reueninov (Równino).

Prawa miejskie Skarszewy otrzymały w 1320 roku. Po lokacji miasta utworzono tu siedzibę komandorii Zakonu św. Jana Jerozolimskiego. W 1370 r. joannici sprzedali Skarszewy i pobliski Wartenberg (Czarnocin) Zakonowi Szpitala Najświętszej Marii Panny Domu Niemieckiego w Jerozolimie (krzyżacy).

W 1613 r. nastąpiło połączenie funkcji starosty skarszewskiego i wojewody pomorskiego i Skarszewy stały się tym samym stolicą województwa pomorskiego.^. W zamku, w którym rezydował wojewoda obradował sąd ziemski.

Józef Wybicki (1747-1822) autor słów polskiego hymnu narodowego, czyli „Mazurka Dąbrowskiego”, mając 6 lat trafił na wychowanie do stryja Franciszka Wybickiego, skarszewskiego proboszcza i archidiakona pomorskiego. Józef Wybicki uczył się w Skarszewach przez dwa lata. W 1762 r. rozpoczął trzyletnią praktykę w skarszewskim Sądzie Grodzkim.

W 2015 r., w rejonie żwirowni w Wolnym Dworze, gdańscy archeolodzy znaleźli dobrze zachowany grób sprzed około 2 tys. lat. Znajdowały się w nim szczątki kobiety pochowanej w kolii i w miedzianym pasie. To pozostałości po cmentarzysku kultury wielbarskiej, która rozwijała się na Pomorzu na początku naszej ery. Kultura ta wiązana jest tradycyjnie z Gotami. Badania wspierano finansowo z budżetu Skarszew.

WARTO ZOBACZYĆ

Rynek i mury obronne w Skarszewach

Centrum miasta stanowi rynek – Plac Generała Józefa Hallera. Spośród mieszczańskich kamienic na uwagę zasługuje “Dom Wojewodów” (pl. Hallera 9), stanowiący – według tradycji – własność Józefa Wybickiego lub jego wuja Michała Lniskiego, będącego podwojewodzim. Wewnątrz budowli zachowały się piwnice z klepkowymi sklepieniami. Także przy południowej pierzei rynku znajduje się “Dom pod Gutenbergiem” (pl. Hallera 13), w którego barokowej elewacji umieszczono medalion przedstawiający ojca drukarstwa. Dziś głównym budynkiem z zachodniej pierzei rynku jest Ratusz wybudowany na przełomie XVIII i XIX w.

Obwarowania miejskie opasywały Skarszewy najprawdopodobniej już w czasach joannickich. Wykonane były one z kamieni, drewna i ziemi. Dopiero krzyżacy wykonali istniejące do dziś mury ceglane z 4 basztami oraz 2 bramami. Miasto zostało otoczone murami pod koniec XIV wieku.

Zamek Joannitów w Skarszewach

Joannici wybudowali murowany zamek w XIV w. na cyplu otoczonym z trzech stron przez Wietcisę. Po przejęciu miasta przez Krzyżaków, w 1370 r., w zamku najprawdopodobniej zamieszkiwali przedstawiciele wójta zakonnego. W 1466 r. zamek stał się własnością polskiego króla i siedzibą starosty skarszewskiego. W XVII stuleciu zamek spalili Szwedzi, potem był odbudowany, a w 1772 r., po przejęciu Skarszew przez Prusy, został w dużej mierze rozebrany. W XIX wieku przebudowano Zamek Wysoki na budynek mieszkalny i magazyn. Niestety, budowla ucierpiała podczas II wojny Światowej. Zamek Wysoki odbudowano w latach 80. XX wieku. Obecnie zabytek jest siedzibą Gminnego Ośrodka Kultury i Biblioteki Publicznej.

Kościół farny Parafii pw. św. Michała Archanioła w Skarszewach

W 1341 roku, w związku z rozwojem miasta, postanowiono wybudować świątynię i urządzić cmentarz. Joannici, rozpoczynając budowę zamku, prawdopodobnie przystąpili także do budowy murowanego kościoła. Obie budowle zostały nawet połączone podziemnym przejściem, odkrytym podczas prac ziemnych w 1938 r. Na wyposażenie kościoła składa się osiem ołtarzy, ambona, chrzcielnica oraz kilka ciekawych obrazów – zabytki pochodzą głównie z połowy XVIII w., gdy wyposażono odremontowaną po pożarze świątynię. Skarszewską farę przy ul. Ściegiennego wyróżnia spośród innych gotyckich świątyń Pomorza charakterystyczna wieża z kopułą.

Kościół Parafii pw. św. Maksymiliana Kolbego

Zbudowany został w 1881 roku w neogotyckim stylu i był własnością miejscowej gminy ewangelickiej do 1945 roku. Po wojnie przez wiele lat pełnił funkcję magazynu zbożowego. W latach 80. XX wieku został przejęty przez parafię rzymskokatolicką i był kościołem filialnym parafii pw. św. Michała Archanioła. Gdy w lipcu 2011 r. utworzono parafię pw. św. Maksymiliana Kolbego, świątynia stała się kościołem parafialnym. W znajdującym się przy ul. Szkolnej zabytku są relikwie pierwszego stopnia: włosy św. Maksymiliana Marii Kolbego oraz włosy błogosławionej Matki Teresy z Kalkuty.

Kościół zbudowany w ciągu 24 godzin

Obok kościoła parafii pw. św. Maksymiliana Kolbego powstał w 2013 r. nowy budynek zwany Kościółkiem 24h. Budowę rozpoczęto z inicjatywy proboszcza parafii ks. Dariusza Lemana, w nocy z 14 na 15 września i trwała ona tylko 23 godziny i 48 minut. To replika kościoła, który protestanci zbudowali także w ciągu doby z 14 na 15 września 1741 roku. Ówczesny wojewoda i starosta skarszewski zgodził się bowiem na budowę protestanckiej świątyni pod warunkiem, że zostanie wzniesiona ona w ciągu doby. Rozebrano wówczas stary zbór i w tym miejscu wybudowano nowy z tzw. muru pruskiego. Wzniesiona w ciągu doby świątynia przetrwała do XIX wieku.

Pogódki

We wsi znajduje się barokowy kościół pw. Świętych Apostołów Piotra i Pawła z XVIII w. z rokokowym wyposażeniem. Świątynia powstała w miejscu XIII-wiecznego kościoła cysterskiego, którzy przybyli tu w 1258 roku. W jednonawowej świątyni warto zobaczyć ołtarz główny z XV-wieczną figurką Matki Bożej Pogódzkiej, barokowy ołtarz Św. Krzyża oraz barokową chrzcielnicę i ambonę.

Szczodrowo

Uwagę zwraca kościół pw. Świętych Apostołów Szymona i Judy Tadeusza, który powstał w XV i XVI wieku. Jest to jedyna zachowana w całości późnośredniowieczna drewniana świątynia na Kociewiu. Najstarszym zabytkiem w kościele jest granitowa kropielnica z XIV wieku. Ołtarz główny powstał na początku XVIII wieku i zawiera XV-wieczną figurę Madonny. Pierwotnie w centrum ołtarza znajdował się obraz patronów kościoła.

Bolesławowo

W pobliżu Skarszew, w Bolesławowie, z inicjatyw niemieckiej rodziny von Modrow wybudowano w drugiej połowie XIX w. i na początku XX w. zespół dworsko-folwarczny. Obecnie jest to siedziba funkcjonującego od 1945 r. Zespołu Szkół Rolniczych – Centrum Kształcenia Praktycznego. W skład zespołu weszły: dwór, oficyna, wieża ciśnień, gorzelnia, budynek inwentarski, warsztaty szkolne, magazyn zbożowy, obora, owczarnia, kuźnia, stodoła, chlewnia, lodownia, park. Warto dodać, że zespoły dworsko-parkowe z zabudowaniami są też w: Bączku, Mirowie, Szczodrowie, Pogódkach, Nowym Wiecu i Obozinie.

Jeziora

Znajdujące się blisko miasta Jezioro Borówno Wielkie (17,5 ha) to popularne miejsce wypoczynku, głównie w sezonie letnim. Ośrodek Turystyczno-Wypoczynkowy usytuowany jest w sosnowo-świerkowym lesie nad jeziorem. Na spragnionych słońca i kąpieli czekają piaszczysta plaża z pomostem oraz strzeżone kąpielisko. Okolica jest idealnym miejscem do wypoczynku dla miłośników grzybobrania, wędkarstwa i pieszych wędrówek. Z kolei Jezioro Godziszewskie jest największym jeziorem w gminie (169 ha) z kąpieliskami od strony Demlina oraz we wsi Godziszewo.